Korte geschiedenis van de grenzen van de provincie Zuid-Holland
drs. J. L van der Gouw
PROLOOG
In 1961 heeft drs. J. L van der Gouw, de latere waterstaatshistoricus, een bondig overzicht samengesteld van de vorming en veranderingen van de grenzen van Zuid-Holland tot 1939. Dit overzicht werd gepubliceerd in het "Verslag over het jaar 1962, gedaan door Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Zuid-Holland." Van de tekst verscheen ook een afzonderlijke overdruk.
Nu de grenzen van Zuid-Holland opnieuw onderwerp van discussie zijn, is het goed ook deze historische achtergronden weer gemakkelijk bij de hand te hebben. Wel is er altijd een probleem met het her-uitgeven van publicaties die veertig jaar oud zijn: de geschiedwetenschap staat niet stil. Enerzijds vindt men nog wel eens wat nieuwe gegevens bij, anderzijds wil men de materie wel eens op een andere manier gaan benaderen. Ook het taalgebruik is anders dan we nu gewend zijn. Zo'n tekst van veertig jaar oud is dus altijd wat "gedateerd". Niettemin: er staat een boel nuttigs bijeen en er zitten zwierige kaartjes bij die verduidelijken waar het om gaat.
Ook na 1939 is er nog aan de Zuid-Hollandse grenzen gesleuteld.
Oudewater maakte tot 1 september 1970 deel uit van Zuid-Holland en ging toen over naar Utrecht. Nu gaan er weer stemmen op om terug te keren naar Zuid-Holland. In de pers zie je ook het jaartal 1980 of de uitdrukking "twintig jaar geleden", maar dat is gewoon fout.
Woerden. Deze plaats zat eeuwen op de wip tussen Utrecht en Holland. Vanaf 1815 hoorde Woerden tot de provincie Holland, na 1840 tot Zuid-Holland. Op 1 januari 1989 is Woerden in samenhang met een ingewikkelde gemeentelijke herindeling overgeheveld naar Utrecht.
Watergrenzen. Aan de zeezijde zijn de gemeentegrenzen verlegd van de laagwaterlijn naar een lijn vele kilometers ver in zee. Ook het water rond de Zuid-Hollandse Eilanden werd geheel gemeentelijk toegedeeld. De gemeenten langs de kust en op de eilanden hebben dus een aanzienlijke vergroting ondergaan, zij het dat het steeds water betrof en geen land. Door deze vergroting is ook de provincie Zuid-Holland groter geworden. Kleine veranderingen zijn aangebracht in de loop van de gemeentegrenzen en de provinciegrens in de wateren op de grens met Zeeland en Noord-Brabant.
Op 1 januari 1998 besloeg de provincie Zuid-Holland 344.575 hectare, waarvan 286.695 hectare land, 40.341 hectare binnenwater en 17.539 hectare buitenwater.