Valkenberg (Fijnaart en Heijningen, nu Moerdijk)
18 mei 2005
3.10
Valkenberg1285. parochias illas quarum nomina inferius continentur videlicet Valkenbergae, Overdragae, Strienae, Wiedae, Wieldrecht, Dubbelmondae et Driemilensis[128511181]
1313. Hughe Ghilijs soene van Valkenberghe; sprochien papen zeeghel van Valkenberghe[131304121.].
1327-39 Laurentius filius Hahe CCC mensures dicti Soutlant apud Valkenberghe et unum conductum in Schelda. (NB: Hahe is een onzekere lezing)[ ARAB, RK 542 (Kasselboek) deel I, f 22v, 3e van onder.]
1365. Valkenbergh[ARAG, NDD reg 637.].
1369. tot Valkenberge toe; tot Valkenbergen; tot Valkenberge toe[Meijers, 1940, 61, 62, 65.].
1576/9. de creecke tusschen (prins en markies) in de Clundert, genaempt den Valckenberchschen Amere; ... de dijkagie van den Finaert int overgaen van den Valckenborsen Amer, dat een zeer groot out diep was tusschen den Finaert ende den Ruijgenhil[De Hullu en Verhoeven, 1920, 156, 338.].
1787. (naamloos).
1845. (naamloos).
1856a. (naamloos).
1856b. (naamloos).
1908/9. (naamloos).
1989. (naamloos).
13e eeuwse parochie, verdronken in de late 14e eeuw. Van hier kwam een der vroege moerneerdersgeslachten[Leenders, 1989, 156ev.]. Mede door die moernering verdronk het dorp. Alleen de bij Vierling nog bekende benaming "Valkenbergse Amer" voor de kreek ten zuiden van Willemstad die nu de Amer heet is een vage aanwijzing in waar we het dorp moeten zoeken. Valkenburgse Amer.
In 1285 blijkt er een parochie Valkenberg te bestaan. In het Casselboek (ARAB, RKK 542 f I-22v,3vo) staat als een bijschrijving een "hertogelijk" leengoed vermeld dat uit een "zoutland" van 300 gemeten of ca 126 ha bestond. Kennelijk een Bredaas leen dat in de periode 1327-1339 opnieuw verheven werd. Het staat ook nog in ARAB, LvB 4 f 130v maar dat zegt niets over de verdere geschiedenis: na 1339 was het voor Brussel een "verloren leen". In 1365 gaven de heren van Breda en Bergen op Zoom een moerdijk uit ten noordoosten van Valkenberg, dat toen nog leek te bestaan.(136511111). Nadere gegevens ontbreken. Ligging van Valkenberg wordt bij de Valkenbergse Amer in de gemeente Fijnaart gedacht.
Valkenberg is een verspreid voorkomende nederzettingsnaam: ten westen van Leiden, in Zuid-Limburg, in Zeeland, in Gelderland bij Oosterbeek. Tussen Gilze, Chaam en Ginneken ligt een oud landgoed Valkenburg. Het stadspark van Breda heet Het Valkenberg.
Het vangen van valken werd in de middeleeuwen in vrijwel de gehele Baronie beoefend: vergelijk de Legge te Chaam. Als familienaam komt Valkenberg / -borg al vroeg voor: in het midden van de 14e eeuw leverde de familie Van Valkenborch heren en vrouwen van Bergen op Zoom. In de 13e eeuw had deze familie echter nog geen banden met deze streek en ze kan voor dit dorp dus niet naamgevend geweest zijn. Daar het landschap in deze streek geheel veranderd is door vergraving, overstroming en inpoldering en over dit dorp weinig gegevens beschikbaar zijn, is het niet goed mogelijk de achtergronden van de naamgeving te achterhalen.
Valkenberg = diernaam(valk) + berg.
Parochieel: Valkenberg was een eigen parochie met kerk, patrocinium: onbekend, bisdom Luik. Geen gegevens bij Bijsterveld[Bijsterveld, 1993, Bijlage 3.], maar zie de attestaties van 1285 en 1313.
Staatkundig ca 1500: hertogdom Brabant, land van Bergen op Zoom.
Cultuur-Historische Waarden Noord-Brabant 2005
AMK Archeologische monumentenkaart
Niet opgenomen.
IKAW Indicatie archeologische waarden
In gebied met lage verwachtingswaarde.
HISTSTED Historische stedebouwkundige structuren
Niet opgenomen.
Literatuur:
Juten, G.C.A.. Valkenberg. Een onbekende en verdwenen parochie. Taxandria Noord-Brabant 43 (1936) 30 - 32.