Polre (Halsteren, nu Bergen op Zoom)
25 augustus 2005
3.5 Polre
1233. terra que Polre dicitur et terra de Hildernisse[123303051.].
1260. quinque fossaria terre in loco qui dicitur Polre apud Bergen[126008991.].
1261. presbyteris parrochialibus .. de Tholle, de Hendrech, de Berghen super Zoem, de Wonsdrech[126112241.].
1319. in tSer Boudiins polre[131901211.].
1359. inden Polre[GA BoZ, ARR 597, 98v.].
1392. in sHerboudenspolre ende in Boeymoer, sHer Boudemspolre[Moll, 1942, 27.].
14e E. 's Heer Boudenspolre[Van Ham, 1969, 75.].
1450ca. dat dorp van Polre[ARAB, LvB 19, 368v.].
1452. inde vierschare van tsHeerenboudens Polder[ARAB, Ms.Div. 236, 60r.].
1489. 's Her Boudenspoldre[Van Ham, 1969, 35.].
1651. Polder toren[GA BoZ, ARR 1688.].
1787. polder: S Heren Boudewijns Polder.
1836/56. (naamloos).
1840/56. (naamloos).
1845b. (naamloos).
1908/10. (naamloos).
1988. (naamloos).
Een na 1589 verdronken dorp en parochie in het westen van de gemeente Halsteren, tegen de Eendracht aan. Geen gehuchtse akker, straat, beemd of hei.
Dit dorp heette ook wel Eendracht (zie 1262), Nieuw-Schakerlo, Heer Boudewijnspolder.
Boudewijn die zijn naam gaf aan deze polder was mogelijk een der be- of her-dijkers van het gebied. Voor de naam Heendrecht : zie § 5.1 Eendracht.
Polre = polder
5 Lopende en staande wateren
5.1 Eendracht
1248. infra terminos videlicet Wffliet (C: Vosvliet), Mara, Gowech, Heendrecht, Schelde, Strien et Middeldiech de Portfliet [124804201.].
1261. presbyteris parrochialibus .. de Tholle, de Hendrech, de Berghen super Zoem, de Wonsdrech[126112241.].
1369. tot Eendrecht, van Eendrecht[Meijers, 1940, 61.].
1489. gors tegen 's Her Boudenspoldre langs de 'Heenedrecht'[Van Ham, 1969, 35.].
1450/99. (kadavers moet men o.a.) in Heendrecht worpen bij tsheer Huynricxs Cruce[Unger en de Smidt, 1956, 342.].
1787. Den Eendragt.
1836/56. Eendragt.
1840/56. De Eendragt.
1845b. Eendragt.
1908/10. Eendracht.
1988. Eendracht.
Belangrijke getijdegeul tussen Tholen en Brabant. Thans omgebouwd tot onderdeel van de Schelde - Rijnverbinding.
In Holland is er een groot aantal huizen en polders genaamd De Eendracht.
Gezien de eerste vermeldingen betreft het hier niet, zoals mogelijk bij al die Hollandse huizen, eendracht of concordia, maar een naam die samengesteld is uit heen en drecht. Het naamselement 'heen' duidt volgens Schönfeld[Schönfeld, 1955, 160-169.] op riet, in welke betekenis het woord ook door de rentmeester van Steenbergen Michiel Piggen gebruikt wordt: "gorsse ... beset met langen heen; riet dende ander groen wesende den heen soe hoich ende dichte ..."[Vriend, 1953, 32.]. Bedoeld zal zijn Zeebies, Scirpus maritimus L.[Heukels, 1907, 230.]. Daarmee is tevens duidelijk waarom namen met 'heen' vaker in dit polderland voorkomen: De Heen, en wat verscholen in Heijningen, polder bij Fijnaart.
-drecht: Zie Gysseling, 1951. Künzel e.a. menen dat drecht = "veer, waterloop"[Künzel e.a., 1988, 115.]. In Heendrecht komt - gezien het riet in de naam - de interpretatie als waterloop in aanmerking, al zal er vanouds wel een veer tussen Oud- en Nieuw Schakerlo, Halsteren en Tholen gefunctioneerd hebben.
Eendracht = heen(riet) + drecht
Ook na de overstroming nog op enkele kaarten aangegeven: GA Bergen op Zoom ARRI 1682 = VTH 1468 uit 1651; een kaart op RA Middelburg, De Waard 1155-1, van de verdronken landen tussen Tholen en Halsteren, ca 1600?
Parochieel: Polre of Heer Boudewijnspolder was eigen parochie met kerk, patrocinium: O.L.V.?, bisdom Luik.[Bijsterveld, 1993, Bijlage 3.]
Staatkundig ca 1500: hertogdom Brabant, land van Bergen op Zoom.
Ligging
Polre is afgebeeld op de kaart van Van Deventer van Tholen, ca 1545. Ook na de overstroming nog op enkele kaarten aangegeven: GA Bergen op Zoom ARRI 1682 = VTH 1468 uit 1651; een kaart op RA Middelburg, De Waard 1155-1, van de verdronken landen tussen Tholen en Halsteren, ca 1600? Analyse van de Van Deventerkaart tegen kadaster 1832 leert dat in 1832 een afwijkend perceeltje de locatie van de kerk van Polre blijkt aan te geven: Kadastrale gemeente Halsteren, sectie F nummer 20. Een deel van Polre verdween in het Schelde-Rijnkanaal, het merendeel ligt in de Auvergnepolder.
Perceel F2 is 4340 m2 weiland. De hele strook van F18 t/m 21 is in 1832 van E.M. Diepenbeek te Antwerpen. De andere 3 percelen zijn bouwland.
Cultuur-Historische Waarden Noord-Brabant 2005
AMK Archeologische monumentenkaart
Hoge archeologische waarde. Monumentnummer AMK 4592. Beschrijving:
Terrein met sporen van laat-middeleeuwse bewoning. Het betreft de locatie van het verdronken dorp Boudewijnspolre, gesticht in 1255, verdronken in 1585. Het dorp is door Jacob van Deventer afgebeeld op diens kaart van de stad Tholen. In het veld is sprake van een duidelijk waarneembare hoogte (Pleistocene zandrug) vlak langs de dijk van het Rijn-Scheldekanaal.
IKAW Indicatie archeologische waarden
In gebied met hoge verwachtingswaarde.
HISTSTED Historische stedebouwkundige structuren
Niet opgenomen.
Literatuur:
Delahaye, A.. De heerlijkheden en polders van Halsteren. Publ. Nass. Brabant nr. 20 (1972).
Delahaye, A.. De parochie Halsteren tot 1830. Publ.Nass. Brabant nr. 28 (1974).
Delahaye, A.. Zeven eeuwen Halsteren. Halsteren, 1980.
Juten, G.C.A.. Halsteren. Oudheidkundig Jaarboek Oudheidkundige Bond 4 (1924) 224 - 228.