3.6 Overdrage (west)

Er lijken twee "Overdrage"-s te zijn. De vermeldingen van voor 1300 lijken alle nabij Niervaart te liggen in het westen van de gemeente Klundert en in ieder geval niet ver van de Oude Mark. Het jongere Overdrage, ca 1375, lijkt eerder het eiland van Moerdijk te betreffen en dus oostelijker te liggen.

Het westelijke Overdrage vormde een schepenbank met Niervaart en werd als parochie aangemerkt in een lijst waarin Niervaart verwacht mag worden maar niet opduikt. Zijn beide dan toch identiek ? Het lijkt er op alsof er eerst een nederzetting "Overdrage" was, waarbij een tweede oord ontstond, gelegen aan een nieuw gegraven kanaal: Niervaart. Geen gehuchtse akker, straat, beemd of hei.

Het tweede naamselement 'drage, dracht' lijkt fundamenteel een ander woord dan het 'drecht' uit namen als Wieldrecht, Dordrecht, Zwijndrecht, Berendrecht. Dit drecht wordt geïnterpreteerd als 'veer, waterloop'. In westelijk Klundert hebben we een ander woord, dat nauwer aansluit bij 'dragen' en eerder een overtoom suggereert. Mnl. Overdracht 1) = overtoom, overhaal, veer[Verdam en Ebbinge Wubbe, 1932, 448.]. Werd die hindernis voor de scheepvaart dan later door de Nieuwe Vaart van Niervaart vervangen ? Mnl. Overdracht heeft echter als derde betekenis: overeenkomst, eensgezindheid etc., wat zou kunnen duiden op een basisconditie voor de start van deze nederzetting.

Van de Woude[Van de Woude, 1944, 133-135.] beschreef enkele 12e eeuwse overdrachten uit de streek van Ieper. Die overdrachten waren stuwen met in het midden aan weerszijden een hellend vlak, gewoonlijk van beukenhout en bestreken met klei. Boven en benedenstrooms stonden draaispillen of "dobbel craenen" om de schepen over de helling te sleuren. dergelijke constructies werden in de streek Overdrachten, Dobbel Craenen, Auverdrach of verbasterd Louverdracq genoemd. Dergelijke overdrachten bestonden er in 1187 reeds lang. een laatste overdracht werd nog in 1827 gesignaleerd. Daar in of bij het Klundertse Overdrage de monniken van Ter Doest gegoed waren, is introductie door hen van deze westvlaamse techniek allerminst denkbeeldig.

Overdrage = overtoom.

Parochieel: Overdrage was een eigen parochie met onbekend patrocinium, bisdom Luik. Bijsterveld[Bijsterveld, 1993, Bijlage 3.] geeft geen gegevens, maar zie attestatie uit 1285.

Staatkundig ca 1500: graafschap Holland, land van Strijen.

Dekker, C., J. Kruisheer. Een rekening van Ter Doest over het jaar 1315. Handelingen Kon. Commissie voor geschiedenis 133 (1967) 273 - 305.

Delahaye, A.. Heilige Berg, Overdrage, Niervaart en Klundert. In: De Heren XVII van Nassau Brabant. Zundert, 1979, 109 - 140.

Goverde, W.. Landaanwinsten in de Noord-West-Hoek van Noord-Brabant na de St.-Elisabethsvloed. de Overdraght 17 (1991) nr. 3, 14 - 21; 18 (1992) nr.1, 13 - 27.

Henken, P.. Het sacramentsretabel van Niervaart. Engelbrecht van Nassau 22 (2004) 107 - 109.

Herben, M.H.A.J., L. van der Mierden. De rentmeestersrekeningen van Niervaart uit de eerste helft van de vijftiende eeuw. Brabants Heem 45 (1993) 150 - 157.

Herben, M.H.A.J., L. van der Mierden. Het dorp en de heerlijkheid Niervaart in de late middeleeuwen. Jaarboek De Oranjeboom 48 (1995) 33 - 49.

Herben, M.H.A.J.. De Overdrage alias De Moerdijk. De Overdraght 21 (1995) nr. 4, 11 - 22.

Herben, M.H.A.J., L. van der Mierden. De oude heerlijkheid Niervaart met haar dorp, moerdijken, wateren en gronden (deel 2). De Overdraght 24 (1998) nr. 4, 21 - 33.

Herben, M.H.A.J., L. van Mierden. Geschillen tussen de graaf van Nassau en de markies van Bergen op Zoom over de grens tussen Klundert en Fijnaart. Jaarboek De Oranjeboom 51 (1998) 124 - 131.

Herben, M.H.A.J.. Het nieuwe Niervaart (1450 - 1558). Engelbrecht van Nassau 22 (2004) 127 - 129.

Koornneef, H.. De bodemgesteldheid van Niervaart, Zwaluwen en omstreken. Den Haag, 1945.

Mierden, L. van der. Die Hoeghe Clunder of hoe een oude kaart tot stand kwam. Jaarboek Ghulden Roos 42 (1982) 29 - 37.

Mierden, L. van der. De rentmeestersrekening van Niervaert uit 1563. Jaarboek Ghulden Roos 46 (1986) 132 - 155. [Niervaart]

Scherft, P.. Het H. Sacramant van mirakel van de Niervaart en de bouw van de Bredase Toren. Jaarboek De Oranjeboom 9 (1956) 59 - 64.

Woude, G. van de. Ter Duinen, kustwacht onder de graven. Antwerpen, 1941.