Aan de voet van de hoge rand bij Borgvliet trad veel zoete kwel uit de hoger gelegen gronden op. Eén van die kwelplekken werd in de Middeleeuwen in verband gebracht met de in deze streek populaire heilige Gertrudis. Dat leverde een bouwwerk bij de bron of fontein op; een kapel daar vlakbij en nadat dat alles gesneuveld was een stadsfontein. Recent werd er opnieuw een kapel gebouwd. Van Ham verhaalt over dit alles als volgt: [Van Ham, 2003.]

Eertijds op de hoge terrasrand ten noorden van het dorp Oud-Borgvliet gelegen kapel, op een plek die thans ongeveer in het beloop van het Boomkilpad nabij de Alexander Dubcekbrug kan worden gesitueerd.

De schepenen van Borgvliet droegen ca. 1523 de reeds in het begin van de vijftiende eeuw bestaande kapel over aan de heer van Bergen op Zoom. Daarna vonden aan het bedehuis herstellingen plaats, vermoedelijk werd liet geheel nieuw gebouwd. Aan of op de kapel bevond zich een klokkentorentje. Voor de toezichthoudster was een woning nabij het bedelluis gebouwd. Beneden aan de terrasrand bevond zich de Gertrudisbron.

Vermoedelijk in 1580 zijn de kapel en liet daarin geplaatste beeld van Sint Gertrudis vernield. De ruïne werd nog in 1622 door pelgrims bezocht en komt nog voor op een vestingkaart van 1647. De kaart van Van Deventer uit ca. 1542-1545 geeft voor de kapel en de bijbehorende bron een duidelijke situering. Ondanks dat geraakten de geschiedschrijvers in verwarring wat de juiste situatie betreft.[Juten, 1935, dekenaat Bergen op Zoom, afl. Borgvliet 170 situeerde het gebouw ter plekke van een wachthuis (in werkelijkheid een redoute) op de hoge rand van Kijk in de Pot. Slootmans, 1961; Van Ham, 1989a.]

Vereerders van Sint Gertrudis hebben in 1989 een nieuwe kapel aan de Scheldelaan gebouwd op 170 m ten noorden van de plaats waar eens de historische kapel had gestaan.[Van Ham, 1989b.]

Eertijds aan de voet van de hoge terrasrand nabij de Sint-Gertrudiskapel onder Borgvliet gelegen bron, op een plek die thans ongeveer kan worden gesitueerd aan het Boomkilpad onmiddellijk ten noordwesten van de Alexander Dubcekbrug.

Deze bron of fontein werd in 1538/1539 nieuw gemaakt of gerepareerd. De kaart van Jacob van Deventer duidt de bron aan als fons. Er liepen goten van de kapel naar de bron. Hij was van een bovenbouw voorzien; men vergelijke de situatie met de cisterne nabij de Onze Lievevrouwekerk te Veere (Zeeland). Vermoedelijk is de bron na 1570 verdwenen, nadat de polder waarin zij stond door stormvloeden was overstroomd; in plaats daarvan liet de magistraat in 1631 de stadsfontein bouwen.[Juten, 1935, dekenaat Bergen op Zoom, afl. Borgvliet 171- 172. Van Ham, 1989a, 54-55, krt 9 en 10.]

Eertijds aan de voet van de terrasrand op het Scheldestrand gelegen bron, die thans kan worden gesitueerd op een plek onmiddellijk ten noordwesten van de Olaf Palmebrug.

In 1631 besloot de magistraat de Fonteyne bij de verdwenen Sint-Gertrudiskapel te herstellen. In plaats daarven werd echter een andere bron opgemetseld, die zich 350 meter noordelijker, op stadsgebied nabij de toenmalige redoute Kijk in de Pot bevond. De putopstand bestond volgens de afbeelding op een stadsprofiel uit 1634 uit een meerhoekige onderbouw met daarop een open koepeltje of lantaarn, voorzien van een bolvormige bekroning[Van Mosselveld, 1967, nr. 7.]. Het bouwwerk, vermoedelijk door stormen en vloedwater beschadigd, moest in 1645 opnieuw opgetrokken worden en kreeg toen een achtzijdige vorm, gedekt met een tentdak.[Van Mosselveld en Van Ham, 1973, 123 - 125, nrs. 97 - 99.]. In 1747 is de Putopstand tijdens het beleg van Bergen op Zoom bij beschietingen voorgoed verwoest.[Van Mosselveld, 1967, nr. 48.]

De grondslagen van de stadsfontein zijn herhaalde malen opgegraven, voor het laatst in 1930. De laatste vondst gaf nieuwe stof aan de reeds eerder ontstane misvatting dat de Sint-Gertrudisbron zich hier zou hebben bevonden. De teruggevonden fundamenten overkapte men in 1930 met een betonnen deksel. Bij de aanleg van de Olaf Palmebrug in 1987 werd de plaats met meters zand opgehoogd, waardoor dit restant onzichtbaar werd.[Juten, 1935, dekenaat Bergen op Zoom, afl. Borgvliet 171-172. Van Ham, 1989a, 55 krt 10 - 56.]

Parochieel: Borgvliet had – zover bekend – geen dorpskapel. Wel stond er een Gertrudisfontein aan de voet van de steilrand (herbouwd op iets andere lokatie), met er boven op de rand een kapel. Borgvliet hoorde onder de parochie Bergen op Zoom, patrocinium: Sint-Gertrudis, bisdom Luik.[Bijsterveld, 1993, Bijlage 3.]

Staatkundig ca 1500: hertogdom Brabant, land van Bergen op Zoom.

Ham, W.A. van. Tradities herleven; vraagstukken blijven: bij de inwijding van de nieuwe Sint-Gertrudiskapel. Waterschans 19 (1989) 50 - 58.

Ham, W.A. van. Feiten over de nieuwe Sint Gertrudiskapel. De Waterschans 19 (1989) 59 - 61.

Ham, W.A. van. Historische Atlas van Bergen op Zoom. Bergen op Zoom, 2003. (92 blz., 122 afb., ISBN=90-407-2452-0)

Juten, G.C.A.. De parochi‰n in het bisdom Breda 1. Dekanaat Bergen op Zoom; 2. Dekanaat Breda. Bergen op Zoom, 1935.

Mosselveld, J.H. van. Prenten van Bergen op Zoom. Breda, 1967.

Mosselveld, J.H. van, W.A. van Ham. Tekeningen van Bergen op Zoom: topografische afbeeldingen van Bergen op Zoom en omgeving uit de zestiende tot en met de achttiende eeuw. Bergen op Zoom, 1973.

Slootmans, C.J.F.. De kapel van Sinte Gertruda aan de Schelde. De Ghulden Roos 21 (1961) 106 - 114.