Baas, H., B. van Snippenburg, H. Renes, R. Rentenaar.

De geesten van Holland. Stand van kennis over de oude akkercomplexen op de strandwallen van Holland.

Historisch-Geografisch Tijdschrift 32 (2014) 131 - 150.

De Oude Duinen in het Hollandse kustgebied, die vaak te herkennen zijn aan het toponiem 'geest', zijn al sinds de vroege middeleeuwen bewoond en landbouwkundig in gebruik. Een halve eeuw geleden beschreef de historisch-geograaf Jan Klaas de Cock de nederzettingsvormen van deze gebieden. Zijn werk vormt nog altijd een belangrijke basis, maar is intussen op verschillende punten verouderd, vooral door archeologisch onderzoek. Er bestaat echter geen recent overzicht. Dat was voor het Netwerk Historisch Cultuurlandschap de reden om de Dag van het Historisch Cultuurlandschap op vrijdag 1 november 2013 te organiseren over het thema 'Geesten van Holland: ontginnings- en nederzettingsgeschiedenis van de Oude Duinen'. Sprekers met verschillende achtergronden bespraken de stand van de kennis vanuit archeologisch, fysisch-geografisch, naamkundig, architectuur-historisch en historisch-geografisch perspectief. In dit artikel vatten we de discussie van die dag samen en formuleren we aan het eind wat vragen voor verder onderzoek. Bovendien presenteren we hier een nieuwe overzichtskaart, samengesteld door de tweede auteur (Van Snippenburg, 2013).

The 'geesten' in Holland. Present state of knowledge with respect to the old agricultural complexes on the ridges on the beaches (strandwallen) of the provinces of North and South Holland.

It is almost 50 years now since Dr J.K. de Cock (1918-1991) published his dissertation on the historical geography of Kennemerland. This book still counts as a standard work on the history of the settlements in the coastal region of Holland. De Cock described settlements comprising a loose group of farms around an oval open field - a shape that was derived from the shape of elongated 'geests', ridges of the so-called old dunes. This work still is the basis for studies on settlement morphology. Small settlements of non-agrarian parts of the population developed around churches and chapels. During recent decades, archaeological research has made clear that this type of settlement may date back to the High Middle Ages, but differs from an earlier pattern of settlement of a more scattered and dynamic character. This article, based on a symposium in 2013, summarizes the present state of knowledge. It includes a new map of 'geest' settlements. A short biography of Dr De Cock is added as well.