Mil, Y. van.

Planvorming en stadsuitbreiding in de 19e eeuw nader bekeken en vergeleken.

Historisch geografisch tijdschrift 31 (2013) 21 - 34.

Na anderhalve eeuw stilstand begonnen steden in de 19e eeuw, als reactie op de industriële ontwikkelingen en explosieve bevolkingstoename, weer te groeien. Tegelijkertijd kregen ze de mogelijkheid hun oude, vaak vervallen vestingwerken af te breken. In de afgelopen decennia zijn er meerdere studies verschenen (zoals Van der Cammen en De Klerk, 2003 en De Klerk, 2008), waarin voornamelijk op basis van ambitieuze plannen (Utrecht, Arnhem en Haarlem) en de ontwikkelingen in de grote steden (Amsterdam, Rotterdam en Den Haag) een algemeen beeld wordt geschetst van de stadsuitbreiding in de 19e eeuw. In dit artikel wordt dit beeld vergeleken met de ontwikkelingen van 25 steden die in de 19e eeuw een ingrijpende transformatie doormaakten en tot de grote of middelgrote steden van Nederland behoren. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen deze steden en welke (f)actoren hebben hier invloed op gehad? Hoe heeft de planvorming een rol gespeeld bij de ontwikkeling van de steden en hoe is dit terug te zien in de huidige stad?

Analysis and comparison of urban planning and expansion during the 19th century

In the 19th century Dutch cities and towns were given the opportunity to tear down their old fortifications, in a period wherein they expanded as a response to industrial development and explosive population growth. In existing literature the number of inhabitants is often pointed to as a decisive factor in urban planning and expansion. However, if we look more closely and compare twenty cities and towns thoroughly, no simple relation seems to exist between urban expansion and population growth. Firstly, it seems that factors, such as landscape, infrastructure and location, have played a decisive role in urban expansion. Secondly, the opportunity to make money out of the allocation of land also seems to have carried much weight. It is most remarkable that the historical roots of towns and cities and the presence of a professional municipal government is not necessarily a decisive factor in the extent of growth and urban expansion.