J. van Doesburg

Kennis over Nederlandse essenlandschappen en plaggendekken gebundeld

Historisch geografisch tijdschrift 26 (2008) 67 - 75.

Met het verschijnen van de meer dan 1000 pagina's dikke, monumentale dissertatie van Theo Spek getiteld Het Drentse esdorpenlandschap, waarin de genese, structuur en dynamiek van het cultuurlandschap in de Noord-Nederlandse zandgebieden uiteen wordt gezet, leek voorlopig het laatste woord te zijn gezegd over plaggendekken en essenlandschappen in ons land (Spek, 2004). Maar niets is minder waar. De afgelopen paar jaar blijkt er een groeiende behoefte te bestaan deze onderwerpen opnieuw aan de orde te stellen. Een van de voornaamste redenen hiervoor is dat essenlandschappen in toenemende mate in zones komen te liggen waar een sterke toename van ruimtebeslag van niet-agrarische functies aan de orde is. Hierdoor neemt de druk op deze landschappen steeds verder toe. Hoewel het planologische instrumentarium effectief ingezet blijkt te kunnen worden - er zijn zelfs enkele essen wettelijk beschermd - was op veel plaatsen het tij niet te keren en moesten soms grootschalige opgravingen worden gedaan.

Overview of Dutch landscapes with open field system and plaggen soils

Landscapes with open field systems are increasingly threatened by the demands of agrarian and non-agrarian activities in rural areas. A nationwide overview, covering the value of open fields and plaggen soils from an archaeological and historical-geographical perspective, was the aim of a symposium organised by the National Service for Archaeology, Cultural Landscapes and Built Monuments (RACM) in 2006. This article presents key issues reported in the symposium proceedings, published earlier this year. Due to large-scale excavations that took place especially during the last two decades, the knowledge of the genesis of the Dutch plaggen soils and the archaeological remains in and underneath these soils has increased considerably. Plaggen soils show remarkable regional differences both in age and appearance, but have one thing in common. They harbour archaeological sites from various periods as well as parts of landscapes dating back to prehistoric and early historical periods. The national government, together with provincial and local authorities, has taken measures to put a halt to future threats to the open field systems, plaggen soils and the archaeological sites in and underneath these soils. Law protects some open field systems. Permission to develop plans is denied in other areas. Furthermore measures are taken to reduce the cultivation of crops that demand regular trench-ploughing of the soil. In some areas open field systems and plaggen soils are restored. The appraisal of the historical-geographical value of open field landscapes, plaggen soils and archaeological remains, increasingly leads to policies to prevent deterioration and to promote conservation.