C.J.M. Buiks

De oude lopenzaad van Gilze

Historisch Geografisch Tijdschrift 22 (2004) 58 - 63.

In de Baronie van Breda bestonden eeuwenlang drie soorten lopenzaden: een kleine, een grote en de oude (de laatste alleen in Gilze). Laatstgenoemde landmaat verdween aan het eind van de Middeleeuwen uit het gebruik. Misschien berustten deze drie maten op de grootte van de raatakkers uit de IJzertijd. De oude lopenzaad kwam in de archiefbronnen alleen voor te Gilze en was 62 1/2 roede ofwel 2083 vierkante meter groot. Ook in andere dorpen blijkt men deze oude lopenzaad wel gebruikt te hebben, maar daar heeft dit gebruik geen sporen in de archieven nagelaten. De kleine lopenzaad, de meest gebruikte in de Baronie, was 1600 vierkante meter en de grote lopenzaad omvatte 2150 vierkante meter. Als we aannemen dat er een relatie tussen de lopenzaden en de raatakkers zou hebben bestaan kan die als volgt zijn geweest. De kleine lopenzaad beslaat alleen het oppervlak binnen de wal van een dergelijk akkertje. De oude lopenzaad beslaat het ingesloten gedeelte plus de wal en de grote lopenzaad beslaat het ingesloten gedeelte plus de wal en de droge sloot. Dat de raatakkers uit de IJzertijd nog in de Late Middeleeuwen bestonden lijkt niet erg waarschijnlijk, maar wel kan hun grootte de basis gevormd hebben voor de drie in de Baronie gebruikte lopenzaden. Het verdwijnen van de oude lopenzaad kan samenhangen met de moeilijke omrekening ervan in een andere, later meer gebruikelijke maat, het bunder. Een kleine lopenzaad en een grote lopenzaad zijn wel in delen van bunders om te rekenen: respectievelijk 1/8 en 1/6 bunder.

The old 'lopenzaad' (landsurface measure) of Gilze (province of Noord-Brabant)

In the region called 'Land of Breda' existed three old landsurface measures, named lopenzaad: the big, the small and the old lopenzaad. The latter disappeared at the end ofthe Middle Ages. It is not impossible that these three measures had a relationship with the Celtic Fields from the prehistory. The old lopenzaad appeared in the records only in Gilze and covered an area of 62 1/2 square virgate or 2083 M2 . Though never mentioned in archives, the old lopenzaad must also have been in use in other villages. The small lopen zaad, of 1600 m2, was the most common in the Land of Breda, especially in the eastern part of this region. This measure is also the most common in the eastern part of the province of Noord-Brabant. The big lopenzaad of 2150 m2 was common in the western part of the Land of Breda. If the different measures of lopenzaad originate from the Celtic Fields, we can reconstruct the small lopenzaad as the area within the walls surrounding a field; the big one covers the area of the inner field including the surrounding wall and the ditch, while the old one covers the inner field including the wall. Untill now Celtic Fields have been discovered especially in the northern parts of the Netherlands, but they are also known from the eastern part of the province of Noord-Brabant and in the adjacent sandy soils of the Belgian Kempen. It is possible that they lay under the thick black soils of the fields, which exist in the neighbourhood of each village in the Land of Breda. The old lopenzaad may have vanished because of the fact that it was not possible to convert it into bunders, in contrast with the small and the big one (respectively 1/8 and 1/6 bunder).

© Copyright : HGT