Henk Schmal

Verkeerd gepland? Sociale dynamiek in de Haagse stadsuitbreiding in de 19e eeuw

Historisch geografisch tijdschrift 18 (2000) 87 - 103.

In 1865 toonde het Haagse raadslid Stam zich nogal ingenomen met de plaats waar hij woonde: Den Haag "is eene vorstelijke residentie, eene stad van weelde. Het verheugt mij hartelijk zoo dikwijls als ik haar als eene der schoonste steden van Europa hoor roemen, als ik zie dat voortdurend vermogende lieden door haar schoon zich voelen aangetrokken en zich er metterwoon hier nederzetten om onder ons hunne rijke inkomsten te ver-teeren. Aan het toevloeijen van zoodanige lieden ontleent de stad hoofd-zakelijk haar vooruitgang en bloei. Maar die vooruitgang en bloei is alleen dan te bestendigen, wanneer de stad haren roem van schoonheid handhaaft, wat zij alleen dan zal doen, wanneer wordt zorg gedragen, dat iedere vergrooting en uitbreiding voor het minst geëvenredigd zij aan het schoone wat wij reeds bezitten, of, liever, haar glans nog verhoogt."

Social change in the urban extensions of The Hague during the 19th century

In The Hague the rich and poor always lived in separate worlds. In the old city there was a division between the stylish areas around the palaces and government buildings and the working class areas around the harbours and industries. This pattern seemed to vanish during the first period of growth after 1850 when local government increasingly regulated and indeed dominated the process of city planning. On both sides of the city expensive houses were built along new streets. From 1865 onwards, private agents dominated the building market. Within a few decades the luxury neighbourhoods on the industrial side of the town were surrounded by working class extensions. The beautiful houses in this area lost their attractiveness for the rich. The result was social downgrading, functional change and a return to the divided city. It proved impossible to influence the social spatial structure of the city. Even the recent urban renewal activities resulted in a conformation to the existing pattern.