English version

U kunt hier gegevens opvragen over de gemeentelijke herindelingen, samenvoegingen van gemeenten, opheffingen en annexaties die in Nederland hebben plaats gevonden.

Twee lijsten geven een nadere toegang:

• Een volledige lijst van namen van gemeenten die tot en met 1-1-2006 in Nederland bestonden. Deze lijst is 100 KB groot.
• Een lijst van gemeenten die op 1 januari 2006 in Zuid-Holland bestonden (7 KB).

Nadat u een naam hebt aangeklikt verschijnt er informatie over die gemeente, waarbij naar andere gemeenten wordt verwezen. U kunt die verwijzingen volgen door er op te klikken.

• Deze gegevens zijn bijgewerkt tot 1-1-2006.
• Voor de jaren voorafgaand aan 1972 ontbreken sommige gegevens.
• De site wordt niet meer bijgehouden
  
  

  ---

Bronnen:

• Afdeling Structuuronderzoek en Programstudie van de Dienst van Stadsontwikkeling en Wederopbouw Rotterdam. Lijst van Nederlandse gemeenten sinds 1830, waarvan de grens is gewijzigd, waarvan de naam is veranderd, die zijn opgeheven, nieuw gevormd of ingepolderd. 2 delen. Rotterdam, 1968.
• Provincie Zuid-Holland: het bestand CBSGBA dat jaarlijks wordt bijgewerkt op basis van gegevens van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
• CBS. Bevolking van de Nederlandse gemeenten per 1 januari .... Voorburg, verscheen jaarlijks: tabel "Grenswijzigingen tussen, resp. opheffing, samenvoeging, nieuwvorming en naamswijziging van gemeenten per...". Nieuwe publicatie: "Demografische kerncijfers per gemeente."
• CBS. Gegevens over de aantallen woningen, wooneenheden, recreatiewoningen en de capaciteit van bijzondere woongebouwen die bij een grenswijzing betrokken waren. Vanaf 1-1-1993.

Dit overzicht betreft gemeenten, niet buurtschappen, polders of andere oorden met een naam. Het overzicht is vanaf 1830 redelijk volledig. Aanvullingen en verbeteringen zijn altijd welkom. Op de site van METATOPOS  vindt u een uitvoerige uitleg over plaatsnamen en andere namen en hun al dan niet officiële spelling. Ook kunt u daar lange lijsten met plaatsnamen vinden..

Gedurende de middeleeuwen en en eeuwen tot ca 1800 ontwikkelden zich plaatselijke gemeenschappen. Geleidelijk kregen die een vorm die min of meer overeenkwam met de latere "gemeente". Hoe dat proces in de Meierij van 's-Hertogenbosch verliep en op welke bestuurlijke en andere aspecten je daarbij moet letten, is te lezen in het boek van M.M.P. van Asseldonk, getiteld: De Meierij ontrafeld. Plaatselijk bestuur, dorpsgrenzen en bestuurlijke indeling, circa 1200 - 1832. Tilburg (Zuidelijk Historisch Contact), 2003. (384 blz., kaarten, verkl. woordenlijst, index plaatsnamen, ISBN: 90 70641 69 0)

Onder het Frans Regime (1810 - 1813) werden de plaatselijke gemeenschappen aangeduid als "communes" en nadien als "gemeenten". Veel gemeenten gingen rechtstreeks terug op de bestuurlijke of gerechtelijke eenheden van het Ancien Régime.

Sommige gemeenten bleken amper levensvatbaar, zoals De Tempel nabij het huidige vliegveld Zestienhoven. Dat was ooit een grazig ambacht, maar na uitturving in de achttiende eeuw restte er slechts een grote en onbewoonde waterplas. Ook de gemeente Cillaarshoek werd al vroeg opgeheven: het was een stukje dijk met huizen erop, 9 hectare groot. Lange tijd was Cillaarshoek een smal uitlopertje van de gemeente Maasdam. Al in de jaren voor 1830 zijn er zo vele kleine gemeenten opgeheven. De eisen die de gemeentewet van Thorbecke (1851) stelde, leidden tot een volgende golf samenvoegingen. Hoe het verder ging en nog veel meer kunt u lezen in een artikel in het tijdschrift DEMOS 1999 nummer 6.

De hier gepresenteerde gegevens maken onder andere gebruik van een lijst die opgesteld is door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Die lijst gaat maar terug tot 1830. Daarvoor is het bijzonder moeilijk om gegevens over gemeenten vinden. In 1813-1818 moesten de gemeenten een wapen aanvragen. Al die brieven zijn nog bij de Hoge Raad van Adel aanwezig. Gemeenten die niet gereageerd hebben (ongeacht of ze wel of geen wapen wilden) zijn langs die weg niet te vinden.

De hier gepresenteerde lijst met gemeentenamen is dus ook niet compleet. Een aantal gemeenten ontbreekt in de lijst. Die gemeenten hebben meestal maar erg kort bestaan (Buttinge, Ser Poppekerke etc), maar zijn wel een gemeente geweest. Ook Bennekom, Lunteren, Lent en andere in Gelderland ontbreken. De meeste zijn rond 1818 en 1820 opgeheven, dus ruim na de vorming van het huidige Nederland. (Met dank aan Ralf Hartemink)

Gemeentelijke grenswijzigingen, opheffingen, samenvoegingen en nieuwstichtingen uit de jaren 1830 - 1944 konden dank zij de medewerking van de heer Frank van den Hoven toegevoegd worden. Hij wees bovendien op een reeks correcties. Door de heer Peter Ekamper van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut werd ook een reeks verbeteringen aangedragen.

Heraldisch geïnteresseerden vinden de gemeentewapens hier.

De eerste kadastrale kaarten van de Nederlandse gemeenten werden gemaakt in de jaren 1810 - 1831. Ze zijn te raadplegen via de beeldbank van de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed beeldbank RCE. Voor Kies aldaar collectie = Minuutplans (of: OAT, of: Verzamelplans).Let op! De kaarten worden gegroepeerd per "Kadastrale gemeente" anno 1832 aangeboden. Deze komen niet altijd overeen met de burgerlijke gemeenten van omstreeks 1832.

In 1961 heeft drs. J. L van der Gouw, de latere waterstaatshistoricus, een bondig overzicht samengesteld van de vorming en veranderingen van de grenzen van Zuid-Holland tot 1939. Dit overzicht werd gepubliceerd in het "Verslag over het jaar 1962, gedaan door Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Zuid-Holland." Van de tekst verscheen ook een afzonderlijke overdruk. Deze tekst is hier beschikbaar.

Wie correcties of aanvullingen wil aandragen, kan contact opnemen.

Ik kan u echter NIET helpen aan historische, genealogische, planologische of bestuurlijke gegevens over deze gemeenten of afzonderlijke families of inwoners daarvan.