Versie 12 februari 1999
© Copyright : M. van Asseldonk

De volgende tekst is getranscribeerd uit een boekje, ongeveer het formaat van een over de lengte dubbelgevouwen A4-formaat, ingebonden in een religieuze tekst, dat zich bevindt in het Rijksarchief van den Bosch, Archief van de Raad en Rentmeester Generaal der Domeinen, inventaris nummer 290. In hoofdstuk II (de cijnsdata) wordt aan dit boekje gerefereerd als RG290-II. Het geschrift is opgemaakt op 22 september 1550 door rentmees- ter Jacop Bacx.

Van boeten
Item soo wie zynen chyns opten chijnsdach nijet en betaelt die bruect altijt drie s(chellingen). Te wetene zulcken gelt als hy schuldich is, zulcken drie s(chillingen) bruect hij. Wel verstaende: Is hij schuldich oude gelt so bruect hy drie s(chillingen) outs, dats IIII oude grooten. Is hy schuldich nieuwe gelt soo bruect hy drie schill(ingen) nieuts, dats drie oude grooten.

Van versterff
Versterf dat geheel verstorven is, dats drievout chyns mitten chyns, ende eenen ouden grooten van scryfgelt, ende mit dien ouden grooten mogen te boek comen die kynderen oft erfgenamen vanden dooden.Mer indien zyt voorts vercoften binnen jaers ende den chynsdach, soo moet die coopere noch geven eenen chijns, ende van dat de persoon die te boek staet afgeset wordt moet men geven eenen ouden grooten.Versterf daer die vader oft moeder metten kynderen te boek staen, ende die moeder sterft, oft die vader, dats drievout chijns van den halven chyns, want die kynder staen daer op die helfte.Ende oft daer een kynt oft twee storf dats al nae advenant. Mer altyt en geeft men voor te boek te setten van versterf hoe vele kynderen oft luyden te boeck comen, nyet meer dan eenen ouden grooten. Mer van vercope van elcken persoon af te setten eenen ouden grooten.

Van hantwissele oft vercoope
Van hantwissel dats van vercoepe geeft men tweevout chyns den jaerchyns daer inne gerekent. Ende van elcken persoon den welcken men van den boeck set betaelt de copere eenen ouden grooten ende hy en is nyet meer schuldich.Item oft een persoon inne eenen jaere cofte eenen beempt oft eeenige andere erfenisse, ende hy die int tzelve jaer eenen anderen voorts vercofte ende die voorts eenen anderen, altyt sal men ontfangen ierst een dobbelen chyns van dien jaer ende dan voorts rekenen altyt van elcken vercoop maer scryfgelt.

Deijlinge der chynsen
Item oft twee, drie, vier oft vyf ende meer persoonen gelyck stonden op tchynsboeck op eenen chijns, ende dien deylen worden, dats een jaerchyns, ende dan geeft elck eenen ouden grooten deen den anderen af te gewinnen, ende dan set men elcken op tsyne.Ende of der sommige kynderen afgingen van den chyns, wel verstaende oft drie persoonen stonden op eenen chyns, ende die twee afgingen, soo sall die dorde geven de twee deel van den chynse ende twee oude grooten van af setten (et sic de suu libers?)

(bijzonderheden voor een aantal plaatsen)
Item ten bossche, in maeslant, ende voorts te Vucht, te Gestel, te Essche, ende tot Oisterwyck binnen der vryheits is tocht, dat is te weten wanneer de vader off moeder storft, so compt die lancxlevende te boeck ter tochten sonder die kynderen.Mer in pedelant ende kemplant, ende voorts buyten der vryheit van Oesterwyck, als die vader oft moeder sterft, so compt de lancxlevende te boeck metten kynderen, betalende drievout chyns ende eenen ouden grooten.Item tot Bercheick ende binnen der vryheit van Eersel, mer tot Eersel binnen nijet, (NB: hier zal de eerste �binnen� wel �buyten� moeten zijn, neempt de Rentmeester van vercoope tot den dobbelen chyns alnoch twee oude grooten van hoven ende erven, want Antwerpsche Recht is. Mer van vertserff en neempt men egeen (twee oude grooten van?) hoven ende erven.Item tot Loemele heeft die Rentmeester van vercope ende van versterf altyt mer dobbelen chyns, ende hy set daer eenen meijer, die heeft van elcken vercope van hoeve ende erve eenen stuver, ende daervoor geeft hij den Rentmeester ende zyn peerden den cost ende de Rentmeester betaelt den wyn opten chynsdach aldaer.Item tot Mierde set de Rentmeester eenen meyere, ende die heeft van vercoope altyt eenen jairchyns van hoven ende erven, ende daer voer geeft hy den Rentmeester ende zyn peerden den cost opten chynsdach. (Bijschrift voor deze paragraaf in de marge: �die is all aff.�) Item daer Antwerpes recht is, als tbedde scheyt, daer commen die kynderen aleen te boeck vanden alden stockgoeden, dats te wetene tot Eersel, Loemel, ende Bercheijck.Item tot Vucht ende Esch is den gebuerchyns een ouden grooten,Dese twee navolgende clausulen heeft S-r. Antonis van den Straten, Rentmeester inne zynen reg-ren gescreven.Tot Hilvarenbeecke ontfanct men van versterff drie vout chyns ende van vercope tweevout chyns, ende van elcken persoone die men afwint eenen ouden grooten ende dat deelen de Rentmeester vanden hertoge, ende de Rentmeester van den heeren van Merode die aldaer die halven chyns heeft, ende daer en boven heeft de Rentmeester oft zyn clerck eenen ouden grooten van schrijfgelt, ende dat zoo menichwerven als hy te boecke set. Exempli gra., (= bijvoorbeeld) wordt yemant afgewonnen folio X, die sall betalen ut supre (= als hiervoor), ende wordt hy noch eens affgewonnen folio XX, oft XXX, sall insgelycx noch eens betalen. Deze costume is altyts geuseert geweest te beke.De Rentmeester van Merode ende de Rentmeester van de hertoge betalen de costen half ende half.Henrick Hageler heeft gesegt dat tot Oerle de costume is dat men betaelt eenen ouden grooten van afsetten ende noch eenen ouden grooten van scrijfgelt voor opsetten.